Um fráveituna
Fráveitusvæði Veitna þjónar um 60% heimila landsins á tvo vegu, annars vegar með söfnun og hreinsun skólps en hins vegar með söfnun ofanvatns.
Fráveita er hluti af lögbundnu hlutverki sveitarfélaga og á Suðvesturlandi hafa sum þeirra falið Veitum þetta hlutverk. Veitur sjá því um safnkerfi skólps og safnkerfi ofanvatns fyrir stóran hluta þéttbýlis á Íslandi.
Fráveita tekur við menguðu vatni, skólpi, frá heimilum og atvinnustarfsemi og tryggir að það safnist ekki upp í nærumhverfi okkar. Hún dregur úr hættu á útbreiðslu vatnsborinna sjúkdóma og verndar vatnsból fyrir mengun. Hreinsun á skólpi áður en því er veitt út í sjó kemur í veg fyrir mengun á lífríki sjávar og stranda.
Fráveitukerfi Veitna eru auk þessa safnkerfi ofanvatns og gerð til að stýra töluverðu magni af því út í sjó. Þannig er flóðahætta í þéttbýli minnkuð. Þegar óvenju mikil úrkoma eða hláka verður kemur það þó fyrir að kerfið nær ekki að flytja það allt í hreinsistöðvarnar. Þá taka við yfirfallsdælur í dælustöðvum sem dæla umframmagni af útþynntu skólpi í sjóinn.
Flestar dælustöðvar og hreinsistöðar fráveitunnar eru með neyðarlúgur sem opnast við ströndina ef dælur stöðvast. Það er hannað til að tryggja að óhreinsað skólp fari frekar í sjóinn heldur en inn til fólks um niðurföll.
Á þjónustusvæðum Veitna er almennt tvöfalt kerfi fráveitu, en það þýðir að ofanvatn bætist ekki við skólpið og rennur beint í sjóinn. Í eldri hverfum er einfalt kerfi sem tekur þó við hvoru tveggja, skólpi og ofanvatni.
Veitur vinna markvisst að tvöföldun fráveitu til að takmarka það magn sem rennur í hreinsistöðvar og minnka þar með flóðahættu og losun um neyðarlúgur eða yfirföll enn frekar. Hér má sjá stefnu Veitna og þau heimsmarkmið sem Veitur styðja sérstaklega við í sjálfbærniáherslum sínum.
Saga fráveitunnar er samofin sögu þéttbýlis á Íslandi, hreinlætis og umhverfisverndar. Hana má lesa í bókinni Cloacina – saga fráveitu eftir Guðjón Friðriksson sem kom út á vegum Veitna. Bókin er aðgengileg og ókeypis á pdf formi til að hlaða niður á síðunni okkar.
Algengar spurningar og svör um fráveituna
Hvar eru dælustöðvar?
Dælustöðvar, sem staðsettar eru víða við ströndina, sjá svo um að skila skólpinu í hreinsistöðvarnar við Ánanaust og Klettagarða þaðan sem því er dælt grófhreinsuðu um 4 kílómetra út á Faxaflóa.
Hvernig virka dælustöðvar?
- Skólpdælustöðvar dæla öllu skólpi til hreinsistöðva við Ánanaust og Klettagarða við venjulegar aðstæður.
- Yfirfallsdælur bætast við í mikilli úrkomu og þá fer útþynnt skólp á haf út.
- Stöðvist þessi búnaður opnar neyðarloka sem hleypir öllu skólpinu í sjóinn, rétt út fyrir fjöruborðið.
- Neyðarlokurnar eru til þess gerðar að skólp flæði ekki inn í híbýli fólks ef dælustöðvar bila/stöðvast. Fráveitukerfið er hannað með það í huga að skólp flæði frekar útí sjó heldur en inn til fólks.
Við eðlilegar aðstæður ráða stöðvarnar við að dæla öllu því skólpmagni sem í þær kemur. Í mikilli úrkomu eða hláku kemur fyrir að stöðvarnar ráði ekki við það magn sem kemur. Þá fara yfirfallsdælur í gang og er umfram magni af útþynntu skólpi dælt rúma 200 metra á haf út
Það flæðir inn til mín, hvað get ég gert?
Ef það flæðir inn til þín
- hringdu á dælubíl/ stífluþjónustu og Tryggingafélagið þitt.
Skoðið niðurföllin og hvar það er að renna inn
- Útiniðurföll: þetta er eðlilegt í óvenjumikilli úrkomu og fólk getur lítið gert annað en að minnka skaðann hjá sér. Birgja fyrir t.d. hurðar og þétta. Ef niðurföll utandyra eru stífluð þá ætti að reyna að hreinsa frá þeim og gera það reglulega.
- Inni niðurföll: ef það kemur upp þar þá er mögulega hægt að dæla því annað, en það þýðir ekkert að dæla því í baðkarið eða í niðurföll utandyra. Það getur verið allt sama kerfið og fer þá einfaldlega allt aftur inn. Þá er betra að reyna að dæla vatninu út í garð eða slíkt.
Ef það er dæla í kjallaranum hjá þér:
- Athugaðu hvort hún sé í gangi. Mögulega þarf að hreinsa hana og dælubrunninn. Hringdu í pípara ef þig vantar aðstoð.
Er öllu skólpi innan þéttbýlis í Reykjavík safnað til miðlægrar skólphreinsunar?
Mat starfsfólks fráveitu Veitna er að það magn skólps innan þéttbýlis í Reykjavík sem ekki er safnað til miðlægrar skólphreinsunar sé a.m.k. <1%.
Hvað er í skólpinu?
Í gegnum fráveitukerfið á höfuðborgarsvæðinu fer allt það sem sturtað er niður í klósett, vatn frá sturtum, baði, vöskum, þvottavélum og öðrum heimilistækjum sem nota heitt eða kalt vatn. Hitaveituvatn frá hitun híbýla er stór hluti skólpsins sem er frábrugðið skólpi víðast hvar erlendis.
Hver lætur vita þegar óhreinsað skólp fer í sjó?
Við hjá Veitum sendum tilkynningar til Heilbrigðiseftirlits Reykjavíkur þegar skólp fer í sjó frá dælustöðvum okkar. Hægt er að fylgjast með stöðu neyðarlúga í fráveitusjánni og við setjum líka tilkynningar á vefinn okkar.
Heilbrigðiseftirlit Reykjavíkur sér um vöktun á mengun á strandsjó. Niðurstöður mælinga þeirra er að finna hér.
Gefi mælingar Heilbrigðiseftirlits Reykjavíkur tilefni til að ætla að hætta sé á ferðum vegna mengunar sendir það frá sér viðvaranir.
Hversu mikil mengun fylgir óhreinsuðu skólpi sem dælt er í sjó?
Margir þættir hafa áhrif á mengunina sem fylgir skólpi sem fer í sjó. Þar skiptir auðvitað magnið máli, hversu lengi það rennur í sjó, hversu blandað skólpið er hitaveitu- og yfirborðsvatni, veður og straumar í sjónum.
Líftími E.coli. Hver mánuður.
Life span of E. coli per season
MONTH LIFE SPAN OF E. COLI T90 January 9 hours February 8 hours March 5 hours April 4 hours May 3 hours June 1 hours July 2 hours August 3 hours September 5 hours October 8 hours November 9 hours December 10 hours Source: Vatnaskil consulting engineering company 1991, 1992, 1994, 1996, 1999
Hvað má gera ráð fyrir að mengun standi lengi yfir?
Saurgerlar fjölga sér illa eða ekki í vatni. Sólarljós brýtur niður saurgerla þannig að við væntum þess að saurgerlamengunin minnki hratt verði hennar vart. Veður hefur líka áhrif á hversu lengi mengunin varir.
Líftími saurkólígerla er áætlaður í klukkustundum. Miðað er við þann tíma sem gert er ráð fyrir að 90% af gerlunum sé dauður (T90).